ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ: Ι.ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΟΜΩΝ 47 έως 64
ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ[:Ματθ.18,10-20]
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
«῾Ορᾶτε μὴ καταφρονήσητε ἑνὸς τῶν μικρῶν τούτων· λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι οἱ ἄγγελοι αὐτῶν ἐν οὐρανοῖς διὰ παντὸς βλέπουσι τὸ πρόσωπον τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς
(:Προσέχετε να μην περιφρονήσετε ούτε έναν απ’ τους μικρούς αυτούς˙ διότι σας λέω ότι οι φύλακές τους άγγελοι είναι από εκείνους που έχουν πολλή παρρησία στον Θεό· διότι είναι από εκείνους που στον ουρανό αποτελούν το άμεσο περιβάλλον και βλέπουν πάντοτε το πρόσωπο του Πατέρα μου, που είναι στους ουρανούς)»[Ματθ.18,10].«Μικρούς» δεν ονομάζει αυτούς που πράγματι είναι μικροί, αλλά αυτούς που οι πολλοί θεωρούν ως μικρούς, τους πτωχούς, τους περιφρονημένους, τους αφανείς(διότι πώς θα μπορούσε να είναι μικρός αυτός που αξίζει όσον όλος ο κόσμος; Πώς θα ήταν δυνατόν να είναι μικρός αυτός που είναι φίλος του Θεού;), αυτούς που θεωρούνται «μικροί» σύμφωνα με την αντίληψη των πολλών. Και δεν κάνει λόγο μόνο για τους πολλούς, αλλά και για τον ένα, και έτσι με τον τρόπο αυτόν προφυλάσσει από την βλάβη που προέρχεται από τα πολλά σκάνδαλα. Διότι, όπως ακριβώς το να αποφεύγει κανείς τους κακούς αποκομίζει μεγάλη ωφέλεια, κατά τον ίδιο τρόπο και όταν τιμά τους καλούς ανθρώπους, και αυτός που προσέχει είναι δυνατόν να έχει διπλή ασφάλεια· μία μεν από το ότι αποκόπτει τις φιλίες εκείνων που σκανδαλίζουν, δεύτερη δε από το ότι βοηθάει και τιμά αυτούς τους αγίους ανθρώπους.
Στη συνέχεια και με άλλο τρόπο τους παρουσιάζει ότι είναι άξιοι σεβασμού, λέγοντας: «Διότι οι άγγελοι αυτών βλέπουν διαρκώς το πρόσωπο του Πατρός μου που βρίσκεται στους ουρανούς». Από αυτό γίνεται φανερό ότι οι άγιοι έχουν αγγέλους, καθώς και όλοι. Διότι και ο απόστολος λέγει σχετικά με τη γυναίκα, ότι «ὀφείλει ἡ γυνὴ ἐξουσίαν ἔχειν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς διὰ τοὺς ἀγγέλους(:η γυναίκα, από συστολή και ντροπή προς τους αγγέλους που αοράτως είναι παρόντες, οφείλει να έχει πάνω στο κεφάλι της κάλυμμα, το οποίο είναι σύμβολο της εξουσίας που έχει πάνω της ο άνδρας)» [Α΄Κορ.11,10]. Και ο Μωυσής: «Ὃτε διεμέριζεν ὁ Ὕψιστος ἔθνη, ὡς διέσπειρεν υἱοὺς Ἀδάμ, ἔστησεν ὅρια ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων Θεοῦ( :Όταν ο Ύψιστος χώριζε τα έθνη στα διάφορα μέρη της γης και όριζε τις περιοχές όπου θα έμεναν, καθώς διεσκόρπιζε τους απογόνους του Αδάμ στα διάφορα σημεία της γης, καθόρισε και τα σύνορα των εθνών σύμφωνα με τον αριθμό των αγγέλων που θα ήσαν φύλακές τους)» [Δευτ.32,8]. Στην περίπτωση αυτήν[Ματθ.18,10] δεν ομιλεί μόνο για αγγέλους, αλλά και για αγγέλους που υπερέχουν. Όταν δε λέγει «τὸ πρόσωπον τοῦ πατρός μου», δεν εννοεί τίποτε άλλο, παρά την κατά πολύ μεγαλύτερη παρρησία τους και την μεγάλη τιμή τους.
«Ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου σῶσαι τὸ ἀπολωλός(:Αλλά κι ο ίδιος ο Θεός ενδιαφέρθηκε άμεσα για τους μικρούς αυτούς· διότι ο Υιός του ανθρώπου στάλθηκε από τον Θεό και ήλθε στον κόσμο για να τους σώσει, και μαζί με αυτούς να σώσει και ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, που εξαιτίας της αμαρτίας ήταν χαμένο για τον Θεό)»[Maτθ.18,11].
Πάλι αναφέρει άλλο συλλογισμό κατά πολύ πιο σπουδαίο από τον προηγούμενο και επισυνάπτει στον συλλογισμό αυτόν και παραβολή, δια της οποίας παρουσιάζει και τον Πατέρα Του να θέλει αυτά τα πράγματα. Διότι λέγει: «Τί ὑμῖν δοκεῖ; Ἐὰν γένηταί τινι ἀνθρώπῳ ἑκατὸν πρόβατα καὶ πλανηθῇ ἓν ἐξ αὐτῶν, οὐχὶ ἀφεὶς τὰ ἐνενήκοντα ἐννέα ἐπὶ τὰ ὄρη, πορευθεὶς ζητεῖ τὸ πλανώμενον; Καὶ ἐὰν γένηται εὑρεῖν αὐτό, ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι χαίρει ἐπ᾿ αὐτῷ μᾶλλον ἢ ἐπὶ τοῖς ἐνενήκοντα ἐννέα τοῖς μὴ πεπλανημένοις. Οὕτως οὐκ ἔστι θέλημα ἔμπροσθεν τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐρανοῖς ἵνα ἀπόληται εἷς τῶν μικρῶν τούτων(:Βέβαια ο Θεός φροντίζει για όλους. Ιδιαιτέρως, όμως, προνοεί γι’ αυτούς που έγιναν μικροί σαν τα παιδιά. Φροντίζει, λοιπόν, όπως και ο ποιμένας για τα πρόβατά του. Τι νομίζετε εσείς; Εάν ένας άνθρωπος συμβεί να έχει εκατό πρόβατα και χαθεί ένα απ’ αυτά, δεν θα αφήσει τα ενενήντα εννέα πάνω στα βουνά και δεν θα τρέξει να αναζητήσει το χαμένο πρόβατο; Κι αν συμβεί να το βρει, σας διαβεβαιώνω ότι χαίρεται γι’ αυτό περισσότερο, παρά για τα ενενήντα εννέα που δεν έχουν χαθεί. Έτσι ο Θεός Πατέρας σας που είναι στους ουρανούς δεν θέλει να χαθεί ούτε ένας από τους μικρούς αυτούς. Εάν, λοιπόν, ο Θεός δεν θέλει να χαθεί κανείς από τους μικρούς, και αντίθετα χαίρεται όταν αυτός βρεθεί και σωθεί, δεν έχετε χρέος κι εσείς να μην περιφρονείτε ούτε έναν από τους μικρούς αυτούς;)»[Ματθ.18,12-14]. Βλέπεις με πόσους τρόπους μας οδηγεί στο να φροντίζουμε τους ταπεινούς αδελφούς μας; Μην πεις, λοιπόν, ότι ο τάδε είναι χαλκουργός, υποδηματοποιός, γεωργός, είναι μωρός, και τον περιφρονήσεις. Για να μην το πάθεις λοιπόν αυτό, πρόσεξε με πόσα παραδείγματα σε πείθει να είσαι μετριόφρονας και σε προτρέπει να φροντίζεις για αυτούς.
Έστησε ένα παιδί μπροστά τους και λέγει: «Γένησθε ὡς τὰ παιδία (:Να γίνετε ταπεινοί, αθώοι και απονήρευτοι σαν τα παιδιά)»[πρβ.Ματθ.18,3] και «Ὃς ἐὰν δέξηται παιδίον τοιοῦτον ἓν ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου, ἐμὲ δέχεται(:Πρέπει να εγκολπωθείτε το παιδικό και ταπεινό, αυτό, φρόνημα τόσο πολύ, ώστε να τιμάτε και εκείνους που το έχουν. Και να ξέρετε ότι εκείνος που θα υποδεχθεί έναν τέτοιο άνθρωπο, ο οποίος ταπεινώθηκε σαν το μικρό παιδί, και τον υποδεχθεί για Εμένα και για να τιμήσει Εμένα, αυτός είναι σαν να υποδέχεται και να τιμά Εμένα τον ίδιο)» [Ματθ.18,5]· και «Ὃς δ᾿ ἂν σκανδαλίσῃ(:Εκείνος, όμως, που θα παρασύρει στην αμαρτία)» [Ματθ.18,6], θα υποστεί τα πιο φοβερά. Και δεν αρκέστηκε στο παράδειγμα της μυλόπετρας, αλλά πρόσθεσε και το «αλίμονο» και πρόσταξε να αποκόπτουμε αυτούς και αν ακόμη μας είναι απαραίτητοι όπως τα χέρια και οι οφθαλμοί. Και από τους αγγέλους πάλι που είναι φύλακες αυτών των ταπεινών αδελφών τους παρουσιάζει ότι είναι άξιοι σεβασμού, ακόμη δε και από το δικό Του θέλημα και το πάθος(διότι όταν λέγει: «Ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου σῶσαι τὸ ἀπολωλός (:διότι ο Υιός του ανθρώπου στάλθηκε από τον Θεό και ήλθε στον κόσμο για να τους σώσει, και μαζί με αυτούς να σώσει και ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, που εξαιτίας της αμαρτίας ήταν χαμένο για τον Θεό)», φανερώνει και τον σταυρικό θάνατό Του, όπως ακριβώς λέγει και ο Παύλος, ομιλώντας περί του αδελφού «ὑπὲρ οὗ Χριστὸς ἀπέθανε(:χάριν του οποίου πέθανε ο Χριστός)» [Ρωμ.14,15] ), και από τον Πατέρα, διότι ούτε Αυτός θέλει να χαθεί, καθώς και από αυτό που αποτελεί κοινή συνήθεια, ότι δηλαδή ο ποιμένας αφού αφήσει αυτά που δεν χάθηκαν, ψάχνει να βρει αυτό που έχει χαθεί, και όταν συμβεί να το βρει το χαμένο, χαίρεται πάρα πολύ για την εύρεσή του και την σωτηρία του.
Εάν, λοιπόν, ο Θεός νιώθει τόση χαρά για ένα μικρό άνθρωπο που βρέθηκε και σώθηκε, πώς εσύ περιφρονείς αυτούς που συγκεντρώνουν τόση φροντίδα του Θεού, ενώ έπρεπε και την ζωή σου ακόμη να θυσιάζεις για έναν από αυτούς τους μικρούς; Αλλά είναι χωρίς καμία δύναμη και τελείως ασήμαντος; Μα ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο προπάντων πρέπει να κάνομε τα πάντα, ώστε να τον σώσουμε αυτόν. Διότι και Αυτός, αφού άφησε τα ενενήντα εννέα, ήλθε προς εκείνο, και δεν μπόρεσε η σωτηρία των τόσων πολλών να εμποδίσει την απώλεια του ενός. Ο δε Λουκάς λέγει ότι και το μετέφερε επάνω στους ώμους Του [Λουκά 15,4-5: «Τίς ἄνθρωπος ἐξ ὑμῶν ἔχων ἑκατὸν πρόβατα, καὶ ἀπολέσας ἓν ἐξ αὐτῶν, οὐ καταλείπει τὰ ἐνενήκοντα ἐννέα ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ πορεύεται ἐπὶ τὸ ἀπολωλὸς ἕως οὗ εὕρῃ αὐτό; Καὶ εὑρὼν ἐπιτίθησιν ἐπὶ τοὺς ὤμους αὐτοῦ χαίρων (:Ποιος άνθρωπος από σας, αν έχει εκατό πρόβατα και χάσει το ένα απ’ αυτά, δεν αφήνει τα ενενήντα εννέα στην ερημιά και δεν πηγαίνει ν’ αναζητήσει το χαμένο πρόβατο, και δεν σταματά να το αναζητά μέχρι να το βρει; Κι όταν το βρει, το βάζει χαρούμενος πάνω στους ώμους του)» και Λουκά 15,7: «Οὕτω χαρὰ ἔσται ἐν τῷ οὐρανῷ ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι ἢ ἐπὶ ἐνενήκοντα ἐννέα δικαίοις, οἵτινες οὐ χρείαν ἔχουσι μετανοίας (:με τον ίδιο τρόπο θα γίνει χαρά στον ουρανό μεγαλύτερη και πιο αισθητή για έναν αμαρτωλό που μετανοεί, απ’ όσο είναι αισθητή η χαρά για τους ενενήντα εννέα δικαίους, που δεν έχουν ανάγκη μετανοίας)»]. Και με το ότι εγκατέλειψε χάριν αυτού αυτά που ήσαν σωσμένα και με το ότι χάρηκε πολύ περισσότερο για την σωτηρία του, απέδειξε την μεγάλη φροντίδα Του περί αυτού.
Ας μην δείχνουμε, λοιπόν, αδιαφορία για τις ψυχές αυτών. Καθόσον όλα αυτά γι΄αυτόν τον σκοπό ειπώθηκαν. Με το ότι δηλαδή απείλησε ότι με κανένα τρόπο δεν θα εισέλθει στον ουρανό εκείνος που δεν θα γίνει σαν το παιδί και με το ότι υπενθύμισε την μυλόπετρα, κατέβαλε την υπερηφάνεια των αλαζόνων· διότι τίποτε δεν είναι τόσο εχθρικό στην αγάπη, όσο είναι η υπερηφάνεια. Με το ότι δε είπε «Ἀνάγκη γάρ ἐστιν ἐλθεῖν τὰ σκάνδαλα (:διότι, όπως είναι τώρα η κατάσταση του διεφθαρμένου αυτού κόσμου, αναγκαστικά θα έλθουν οι πειρασμοί)»[Ματθ.18,7], έκανε τους επιμελείς να επαγρυπνούν, με το ότι δε πρόσθεσε: «Οὐαὶ τῶν ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ δι᾿ οὗ τὸ σκάνδαλον ἔρχεται(:Αλλ’ όμως αλίμονο στον άνθρωπο εκείνον που γίνεται αιτία να έλθει ο πειρασμός)», έκανε τον καθένα να φροντίζει ώστε να μην έλθει το σκάνδαλο δι΄αυτού. Και με το ότι έδωσε εντολή να αποκόπτουμε αυτούς που σκανδαλίζουν, έκανε εύκολη τη σωτηρία, ενώ με το ότι πρόσταξε να μην περιφρονούμε τους ταπεινούς ανθρώπους, και όχι απλά πρόσταξε, αλλά το έκανε αυτό κατά τρόπο πολύ αυστηρό(διότι λέγει: «῾Ορᾶτε μὴ καταφρονήσητε ἑνὸς τῶν μικρῶν τούτων(:Προσέχετε να μην περιφρονήσετε ούτε έναν απ’ τους μικρούς αυτούς)» και με το ότι είπε ότι «Οἱ ἄγγελοι αὐτῶν ἐν οὐρανοῖς διὰ παντὸς βλέπουσι τὸ πρόσωπον τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς(:Οι φύλακές τους άγγελοι είναι από εκείνους που έχουν πολλή παρρησία στον Θεό· διότι είναι από εκείνους που στον ουρανό αποτελούν το άμεσο περιβάλλον και βλέπουν πάντοτε το πρόσωπο του Πατέρα μου, που είναι στους ουρανούς)» και «Διὰ τοῦτο ἦλθον ἐγώ (:Γι΄αυτόν τον λόγο ήλθα εγώ)», και «Ὁ Πατήρ μου τοῦτο βούλεται (:Αυτό θέλει ο Πατέρας μου)», τους έκανε αυτούς που οφείλουν να τους φροντίζουν, να επιδεικνύουν μεγαλύτερη προσοχή.
Αυτόν, λοιπόν, ας μιμηθούμε και εμείς, μην παραλείποντας να πράξουμε υπέρ των αδελφών μας τίποτε από όλα εκείνα που θεωρούνται ως ταπεινά και ελεεινά· αλλά και αν χρειαστεί να υπηρετήσουμε κάποιον, είτε είναι μικρός, είτε είναι ευτελής αυτός υπέρ του οποίου γίνεται, και αν ακόμη είναι κοπιαστική η πράξη αυτή, και αν ακόμη χρειαστεί όρη και κρημνούς να διαβούμε, όλα ας θεωρούνται ανεκτά για τη σωτηρία του αδελφού μας. Διότι τόσο μεγάλη αξία έχει η ψυχή για τον Θεό, ώστε να μη λυπηθεί ούτε και τον Υιό Του. Για τον λόγο αυτόν, παρακαλώ, μόλις ξημερώσει, εξερχόμενοι αμέσως από το σπίτι μας, ας έχομε αυτόν ως μοναδικό σκοπό και αυτήν ως την μεγαλύτερή μας φροντίδα, το να σώσουμε, δηλαδή, τον αδελφό μας που κινδυνεύει· δεν εννοώ αυτόν μόνο τον φυσικό κίνδυνο, διότι αυτός δεν είναι ούτε καν κίνδυνος, αλλά τον κίνδυνο της ψυχής, τον οποίο δημιουργεί στους ανθρώπους ο διάβολος. Διότι και ο έμπορος, με σκοπό να αυξήσει την περιουσία του, διαπλέει το πέλαγος και ο χειροτέχνης κάνει τα πάντα προκειμένου να αυξήσει τα υπάρχοντά του.[σελ.107]
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ΟΜΙΛΙΑ Ξ΄
«᾿Εὰν δὲ ἁμαρτήσῃ εἰς σὲ ὁ ἀδελφός σου, ὕπαγε καὶ ἔλεγξον αὐτὸν μεταξὺ σοῦ καὶ αὐτοῦ μόνου· ἐάν σου ἀκούσῃ, ἐκέρδησας τὸν ἀδελφόν σου(:Από το ενδιαφέρον, λοιπόν, αυτό, του Θεού για κάθε χαμένο πρόβατό Tου διδαχθείτε κι εσείς πώς πρέπει να φέρεστε σε κάθε αδελφό σας που παραπλανήθηκε. Εάν, δηλαδή, σου φταίξει σε κάτι ο αδελφός σου, πήγαινε και υπόδειξέ του το φταίξιμό του αυτό ιδιαιτέρως, μεταξύ σας εσύ κι εκείνος μόνο, χωρίς να είναι παρών κανένας άλλος. Εάν σε ακούσει και αναγνωρίσει το σφάλμα του, κέρδισες τον αδελφό σου)»[Ματθ.18,15].
Επειδή, δηλαδή, μίλησε πολύ αυστηρά εναντίον εκείνων που σκανδαλίζουν και τους φόβισε από παντού, για να μην καταληφθούν από ταραχή, πάλι εξαιτίας αυτού αυτοί που σκανδαλίζονται, ούτε να υποπέσουν σε άλλη κακία, νομίζοντας ότι τα λόγια αυτά ειπώθηκαν για άλλους, και περιπέσουν σε υπερηφάνεια, κάνοντας ζωή άσωτη και θέλοντας τα πάντα να είναι στην υπηρεσία τους, πρόσεχε πώς τους περιορίζει πάλι και δίνει εντολή ο έλεγχος να γίνεται μόνο μεταξύ των δύο, ώστε να μην καταστεί η κατηγορία βαρύτερη με τη μαρτυρία των περισσοτέρων και γενόμενος εκείνος θρασύτερος, παραμείνει δυσκολοδιόρθωτος. Για τον λόγο αυτόν, λέγει: «Μεταξύ εσένα και αυτού μόνο». «Και αν ακούσει, κέρδισες τον αδελφό σου». Τι σημαίνει «εάν ακούσει»; Εάν αναγνωρίσει το σφάλμα του, εάν πειστεί ότι αμάρτησε.
«Κέρδισες τον αδελφό σου». Δεν είπεq «Αρκετά τον τιμώρησες», αλλά «κέρδισες τον αδελφό σου», δείχνοντας ότι είναι κοινή η ζημία από την έχθρα. Διότι δεν είπε: «Kέρδισε εκείνος τον εαυτό του μόνο, αλλά ότι εσύ κέρδισες αυτόν, και με αυτά έδειξε ότι πριν από αυτό ζημιώνονταν ο ένας και ο άλλος, ο μεν ένας τον αδελφό του, ο δε άλλος την σωτηρία του. Την ίδια συμβουλή έδινε και όταν καθόταν στο όρος· άλλοτε μεν οδηγώντας εκείνον που προξένησε την λύπη προς εκείνον που λυπήθηκε και λέγονταςq «Ἐὰν οὖν προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον κἀκεῖ μνησθῇς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τι κατὰ σοῦ, ἄφες ἐκεῖ τὸ δῶρόν σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου, καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε τὸ δῶρόν σου(:Εάν, λοιπόν, προσφέρεις το δώρο σου στο θυσιαστήριο κι εκεί θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου για κάποια αδικία που του έκανες, άφησε εκεί το δώρο σου μπροστά στο θυσιαστήριο και πήγαινε πρώτα και συμφιλιώσου με τον αδελφό σου, και τότε, αφού συνδιαλλαγείς μαζί του, έλα και πρόσφερε το δώρο σου, διότι μόνο τότε αυτό θα γίνει δεκτό από τον Θεό)»[Ματθ.5,23-24], άλλοτε πάλι δίνοντας εντολή σε εκείνον που αδικήθηκε να συγχωρεί τον πλησίον του. Διότι δίδαξε να λέμε: «Ἂφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν (:Συγχώρησέ μας τα χρέη των αναρίθμητων αμαρτιών μας, όπως κι εμείς συγχωρούμε εκείνους που μας χρωστούν επειδή μας αδίκησαν)»[Ματθ.6,12].
Στην περίπτωση δε αυτή επινοεί και άλλον τρόπο. Διότι δεν οδηγεί εκείνον που προξένησε την λύπη, αλλά οδηγεί προς αυτόν εκείνον που λυπήθηκε. Επειδή δηλαδή εκείνος που έχει αδικήσει, δεν θα ήταν δυνατόν εύκολα να έλθει να απολογηθεί επειδή θα ντρεπόταν και θα κοκκίνιζε, οδηγεί αυτόν προς εκείνον· και δεν τον οδηγεί απλά, αλλά με σκοπό να διορθώσει αυτό που συνέβη. Και δεν λέγει: «Κατηγόρησέ τον», ούτε «Επιτίμησέ τον», ούτε απαίτησε τιμωρία και ευθύνες, αλλά λέγει: «Έλεγξέ τον». Διότι αυτός μεν μεθυσμένος από τον θυμό και την ντροπή βρίσκεται όπως ακριβώς σε κάποια κατάσταση νάρκης, πρέπει δε εσύ που είσαι υγιής να μεταβείς προς εκείνον που είναι ασθενής και να κάνεις μυστική δίκη και ευκολοαπόδεκτη θεραπεία. Διότι οι λόγοι Του: «Έλεγξέ τον», δεν σημαίνουν τίποτε άλλο παρά: «Υπενθύμισέ του το αμάρτημά του, πες προς αυτόν αυτά που έπαθες από αυτόν». Και ακριβώς αυτή η ενέργεια, εάν γίνεται όπως πρέπει, αποτελεί μέρος της απολογίας και προσελκύει πάρα πολύ προς τη συμφιλίωση.
Τι, λοιπόν, εάν δεν πείθεται και επιδεικνύει σκληρή συμπεριφορά; «Ἐὰν δὲ μὴ ἀκούσῃ, παράλαβε μετὰ σοῦ ἔτι ἕνα ἢ δύο, ἵνα ἐπὶ στόματος δύο μαρτύρων ἢ τριῶν σταθῇ πᾶν ῥῆμα(:Πάρε μαζί σου ακόμη έναν ή δύο, για να μπορεί να αποδειχθεί κάθε υπόθεση που θα εξεταστεί και θα κριθεί, αφού θα βεβαιώνεται από το στόμα δύο ή τριών μαρτύρων)»[Ματθ.18,16]. Όσο περισσότερο, δηλαδή, αναιδέστερος είναι και θρασύτερος, τόσο περισσότερο πρέπει εμείς να σπεύδουμε προς θεραπείαν του και δεν πρέπει να οργιζόμαστε και να αγανακτούμε. Διότι και ο ιατρός, όταν δει να είναι ανυποχώρητη η ασθένεια, δεν εγκαταλείπει την προσπάθειά του, ούτε δυσανασχετεί, αλλά τότε προετοιμάζεται πολύ περισσότερο, πράγμα που δίνει εντολή να κάνουμε και στην περίπτωση αυτή. Επειδή, δηλαδή, μόνος σου φάνηκες ασθενέστερος, γίνε ισχυρότερος με την πρόθεση και άλλου· καθόσον οι δύο είναι αρκετοί να ελέγξουν αυτόν που αμάρτησε.
Βλέπεις ότι δεν έχει απαιτήσεις μόνο από εκείνον που ζημιώθηκε, αλλά και από αυτόν που προξένησε την βλάβη; Διότι αυτός που πράγματι έχει αδικηθεί είναι εκείνος που κυριεύτηκε από το πάθος· αυτός είναι εκείνος που υποφέρει και ασθενεί και πάσχει. Για τον λόγο αυτόν πολλές φορές εκείνον οδηγεί προς αυτόν, άλλοτε μεν μόνο, άλλοτε δε μαζί με άλλους· εάν, όμως, θελήσει να επιμένει, τότε και μαζί με την εκκλησία· διότι λέγει: «Εἰπὲ τῇ ἐκκλησίᾳ(:Πες το αδίκημά του στην Εκκλησία)». Εάν, όμως, ενδιαφερόταν μόνο γι’ αυτόν, δεν θα έδινε εντολή να συγχωρεί τον μετανοούντα εβδομήντα επτά φορές[Ματθ.18,22:«Τότε προσελθὼν αὐτῷ ὁ Πέτρος εἶπε· Κύριε, ποσάκις ἁμαρτήσει εἰς ἐμὲ ὁ ἀδελφός μου καὶ ἀφήσω αὐτῷ; ἕως ἑπτάκις. Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· οὐ λέγω σοι ἕως ἑπτάκις, ἀλλ᾿ ἕως ἑβδομηκοντάκις ἑπτά(:Τότε ο Πέτρος Τον πλησίασε και Του είπε: “Κύριε, πόσες φορές θα μου φταίξει ο αδελφός μου και θα τον συγχωρήσω; Είναι αρκετό ως επτά φορές;”. Κι ο Ιησούς τού απαντά: “Δεν σου λέω έως επτά φορές, αλλά έως εβδομήντα φορές το επτά, δηλαδή αναρίθμητες φορές)»]. Δεν θα του όριζε τόσες πολλές φορές και τόσους διορθωτές του πάθους του, αλλά θα τον άφηνε, εάν έμεινε αδιόρθωτος από την πρώτη επίσκεψη· τώρα, όμως, δίνει εντολή να καταβάλομε μία και δύο και τρεις προσπάθειες, και άλλοτε μεν μόνοι, άλλοτε δε μαζί και με δύο άλλους, και άλλοτε πάλι μαζί με περισσότερους.
Για τον λόγο αυτόν, λοιπόν, στην μεν περίπτωση των εθνικών δεν λέγει τίποτε το παρόμοιο, αλλά λέγει: «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ· ἀλλ᾿ ὅστις σε ῥαπίσει ἐπὶ τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην(:Εγώ, όμως, σας λέω να μην προβάλετε αντίσταση στον πονηρό, που χρησιμοποιεί, ως όργανό του, εκείνον που σας βλάπτει. Αλλά όποιος σε ραπίσει στο σαγόνι σου από το δεξιό μέρος, στρέψε σε αυτόν και το άλλο μέρος, για να το ραπίσει κι αυτό)» [Ματθ.5,39], ενώ στην περίπτωση αυτήν δεν λέγει τα ίδια. Πράγμα βέβαια που λέγει και ο Παύλος με τα εξής λόγια: «Τί γάρ μοι καὶ τοὺς ἔξω κρίνειν; Οὐχὶ τοὺς ἔσω ὑμεῖς κρίνετε;(: Δεν σας έγραψα για τους μη χριστιανούς. Διότι τι δουλειά έχω εγώ να κρίνω και αυτούς που είναι έξω από την εκκλησία, τους μη χριστιανούς δηλαδή; Δεν κρίνετε και εσείς τους εντός της εκκλησίας; Όπως και εσείς, έτσι και εγώ έχω καθήκον και ενδιαφέρον να κρίνω μόνο αυτούς που είναι μέσα στην εκκλησία)» [Α΄Κορ.5,12], ενώ τους αδελφούς προστάζει και να τους ελέγχουμε και να τους αποστρεφόμαστε και να τους αποκόπτουμε από το σώμα της Εκκλησίας εάν δεν πείθονται, ώστε να ντραπούν.
Το ίδιο κάνει και ο Κύριος στην περίπτωση αυτήν, ορίζοντας αυτούς τους νόμους για τους αδελφούς, και ορίζει γι’ αυτόν τρεις δασκάλους και δικαστές, για να διδάσκουν αυτά που συμβαίνουν κατά την ώρα της μέθης. Διότι, μολονότι ο ίδιος είναι εκείνος που είπε και έπραξε όλα αυτά τα παράλογα, αλλά όμως έχει ανάγκη από άλλους που θα τον διδάξουν, όπως ακριβώς και αυτός που μεθά. Καθόσον ο θυμός και η αμαρτία δημιουργούν μεγαλύτερη σύγχυση του νου από κάθε μέθη και οδηγούν την ψυχή στην παραφροσύνη. Ποιος, λοιπόν, υπήρξε συνετότερος από τον Δαβίδ; Αλλά όμως μολονότι αμάρτησε, δεν αισθάνθηκε την αμαρτία του, επειδή η επιθυμία κατακυρίευσε όλες τις σκέψεις του, και κάλυπτε την ψυχή του σαν ακριβώς κάποιος καπνός. Για τον λόγο αυτόν χρειάστηκε τον λύχνο από μέρους του προφήτη και λόγια που του υπενθύμιζαν αυτά που διέπραξε[Β΄Βασ.4,12: «Καὶ ἐνετείλατο Δαυὶδ τοῖς παιδαρίοις αὐτοῦ καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτοὺς καὶ κολοβοῦσι τὰς χεῖρας αὐτῶν καὶ τοὺς πόδας αὐτῶν καὶ ἐκρέμασαν αὐτοὺς ἐπὶ τῆς κρήνης ἐν Χεβρών· καὶ τὴν κεφαλὴν Ἰεβοσθὲ ἔθαψαν ἐν τῷ τάφῳ Ἀβεννὴρ υἱοῦ Νήρ(:Και διέταξε αμέσως ο Δαβίδ τους στρατιώτες του και τους φόνευσαν τους δύο δολοφόνους αδελφούς. Έκοψαν κατόπιν τα χέρια και τα πόδια τους και τους κρέμασαν στην κεντρική κρήνη της Χεβρών. Το δε κεφάλι του Ιεβοσθέ το έθαψαν στον τάφο, όπου είχε ταφεί ο Αβεννήρ, το υιός του Νηρ, στην Χεβρώνα)»]. Για τον λόγο αυτόν και στην περίπτωση αυτή, οδηγεί αυτούς προς αυτόν που αμάρτησε, για να συζητήσουν εκείνα που διέπραξε.
Για ποιον λόγο, όμως, δίνει εντολή σε αυτόν να τον ελέγξει και όχι σε άλλον; Διότι θα ανεχόταν αυτόν να τον ελέγξει με μεγαλύτερη ανεκτικότητα, αυτόν που τον αδίκησε, που τον λύπησε, που τον έβλαψε. Διότι δεν ανέχεται κανείς κατά όμοιο τρόπο να ελέγχεται από άλλον, γι’ αυτόν που ύβρισε, και από τον ίδιο τον υβρισθέντα, και μάλιστα όταν είναι μόνος αυτός που τον ελέγχει. Διότι όταν αυτός που πρέπει να τον τιμωρήσει, ο ίδιος φαίνεται να φροντίζει και για την σωτηρία του, θα μπορέσει περισσότερο από όλους να τον κάνει να νιώσει ντροπή και να ζητήσει συγνώμη.
Βλέπεις ότι αυτό δεν γίνεται για να τον τιμωρήσει, αλλά για να τον διορθώσει; Για τον λόγο αυτόν, λοιπόν, προστάζει να μην πάρει μαζί του αμέσως τους δύο μάρτυρες, αλλά όταν αυτός θα δείξει αδιαφορία· και ούτε και τότε επιτρέπει να είναι πολύ το πλήθος, αλλά επιτρέπει να πάρει μαζί του μέχρι δύο ή και μόνον ένα· όταν όμως και αυτούς τους περιφρονήσει, τότε τον οδηγεί ενώπιον της Εκκλησίας. Με τον τρόπο αυτόν δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον, ώστε να μην γνωστοποιούνται τα αμαρτήματα του πλησίον. Μολονότι βέβαια μπορούσε από την αρχή να δώσει αυτήν την εντολή, για να αποφύγει όμως την κοινοποίηση των αμαρτημάτων, δεν έδωσε αυτήν την εντολή, αλλά προχωρεί σε αυτήν την νομοθεσία μετά από την πρώτη και δεύτερη συμβουλή.
Τι σημαίνει όμως, «ἵνα ἐπὶ στόματος δύο μαρτύρων ἢ τριῶν σταθῇ πᾶν ῥῆμα (:για να μπορεί να αποδειχθεί κάθε υπόθεση που θα εξεταστεί και θα κριθεί, αφού θα βεβαιώνεται από το στόμα δύο ή τριών μαρτύρων)»;[:Ματθ.18,16]. Έχεις, λέγει, ικανοποιητική μαρτυρία, ότι έπραξες ό,τι εξαρτιόταν από εσένα, ότι τίποτε δεν παρέλειψες από αυτά που όφειλες να πράξεις. «Ἐὰν δὲ παρακούσῃ αὐτῶν, εἰπὲ τῇ ἐκκλησίᾳ(: Εάν, όμως, παρακούσει και σε αυτούς, πες το αδίκημά του στην Εκκλησία)», δηλαδή στους προϊσταμένους αυτής.
«Ἐὰν δὲ καὶ τῆς ἐκκλησίας παρακούσῃ, ἔστω σοι ὥσπερ ὁ ἐθνικὸς καὶ ὁ τελώνης (:Κι αν ακόμη και στην Εκκλησία παρακούσει, μην τον θεωρείς πλέον ως αληθινό μέλος της Εκκλησίας, αλλά να τον θεωρείς όπως τον ειδωλολάτρη και τον τελώνη)»[Ματθ.18,17]. Διότι η ασθένειά του πλέον είναι αθεράπευτη. Εσύ, όμως, σε παρακαλώ, πρόσεχε ότι σε κάθε περίπτωση προβάλλει ως παράδειγμα της μεγίστης κακίας τον τελώνη. Καθόσον και προηγουμένως λέγει: «Ἐὰν γὰρ ἀγαπήσητε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, τίνα μισθὸν ἔχετε; οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι τὸ αὐτὸ ποιοῦσι;(: Διότι εάν αγαπήσετε μόνο εκείνους που σας αγαπούν, ποια ανταμοιβή έχετε να πάρετε από τον Θεό; Δεν κάνουν το ίδιο και οι τελώνες;)» [Ματθ.5,46] και στη συνέχεια πάλι: «Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ(:Αληθινά σας λέω ότι οι τελώνες και οι πόρνες, οι οποίες στην αρχή έδειξαν απείθεια στο νόμο του Θεού, πηγαίνουν πριν από σας τους Φαρισαίους και γραμματείς στη Βασιλεία του Θεού. Διότι εσείς με λόγια μόνο δείξατε υπακοή στον Θεό, στην πραγματικότητα, όμως, υπήρξατε απειθείς και άπιστοι)» [Ματθ.21,31], δηλαδή οι πάρα πολύ αξιοκατάκριτοι και καταδικασμένοι. Ας το ακούνε αυτοί που τρέχουν σαν τρελοί στα άδικα κέρδη, αυτοί που επάνω στους τόκους προσθέτουν άλλους τόκους.
Για ποιον λόγο, όμως, κατέταξε αυτόν μαζί με εκείνους; Για να παρηγορήσει τον αδικημένο και για να φοβίσει αυτόν που τον αδίκησε. Αυτή, λοιπόν, είναι μόνο η τιμωρία; Όχι, αλλά άκου και αυτά που λέγει στη συνέχεια: «Ὃσα ἐὰν δήσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ὅσα ἐὰν λύσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένα ἐν τῷ οὐρανῷ(:Όσα αμαρτήματα δέσετε και τα κηρύξετε ασυγχώρητα πάνω στη γη, θα είναι δεμένα και ασυγχώρητα και στον ουρανό από μένα και τον Πατέρα μου)». Και δεν είπε στον προϊστάμενο της Εκκλησίας: «Μη συγχωρήσεις αυτόν τον άνθρωπο, αλλά εάν δεν τον συγχωρήσεις», αναθέτοντας στον ίδιο τον αδικηθέντα το παν· και παραμένουν ασυγχώρητα τα αμαρτήματά του. Κατά συνέπεια, θα υποστεί την πιο φοβερή τιμωρία· δεν θα είναι όμως αίτιος εκείνος που τον οδήγησε στην εκκλησία, αλλά αυτός που δεν θέλησε να ζητήσει συγνώμη.
Είδες πώς τον συγκράτησε με δύο τρόπους, και με την εδώ τιμωρία και με την τιμωρία στην άλλη ζωή; Όρισε αυτές τις απειλές, για να μη συμβαίνουν αυτά, αλλά, φοβούμενος και την απομάκρυνση από την Εκκλησία και τον κίνδυνο από το να μείνει ασυγχώρητο το αμάρτημά του και το να μείνει ασυγχώρητο και στην άλλη ζωή, να γίνει ημερότερος. Και έχοντας υπόψη όλα αυτά, να απαλλαγεί από την οργή του, αν όχι από την αρχή, τουλάχιστον ύστερα από πολλά δικαστήρια. Για τον λόγο αυτόν, λοιπόν, όρισε και πρώτο και δεύτερο και τρίτο δικαστήριο και δεν τον απέκοψε από την πρώτη στιγμή, ώστε και αν ακόμη δεν υπακούσει στο πρώτο, να υποχωρήσει στο δεύτερο· και αν αδιαφορήσει τελείως και γι'αυτό, να κατακυριευτεί από φόβο για την μελλοντική τιμωρία και την εκ μέρους του Θεού απόφαση και καταδίκη.
«Πάλιν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἐὰν δύο ὑμῶν συμφωνήσωσιν ἐπὶ τῆς γῆς περὶ παντὸς πράγματος οὗ ἐὰν αἰτήσωνται, γενήσεται αὐτοῖς παρὰ τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. Οὗ γάρ εἰσι δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν(:Πάλι σας διαβεβαιώνω ότι εάν δύο από σας συμφωνήσουν πάνω στη γη για κάθε πράγμα που θα ζητήσουν στην προσευχή τους, θα τους το κάνει ο Πατέρας μου που είναι στους ουρανούς. Διότι όπου είναι δύο ή τρεις συναγμένοι για μένα και για σκοπούς σύμφωνους με το θέλημά μου, εκεί είμαι κι Εγώ μεταξύ τους, για να τους εισακούω, να τους εμπνέω, να τους οδηγώ και να τους προστατεύω)»[Ματθ.18,19-20]. Βλέπεις πως και με άλλον τρόπο διαλύει τις έχθρες και καταργεί τις μικροψυχίες και συμφιλιώνει τους ανθρώπους και όχι μόνο από την αναφερθείσα τιμωρία, αλλά και από τα αγαθά που πηγάζουν από την αγάπη; Διότι πράγματι, αφού απείλησε με εκείνα για την φιλονικία, παρουσιάζει εδώ τα μεγάλα έπαθλα της συμφωνίας, καθόσον αυτοί που συμφωνούν και τον Πατέρα πείθουν για όσα ζητούν από Αυτόν, και έχουν ανάμεσά τους τον Χριστό.
Μήπως, όμως, σε καμία περίπτωση δεν υπάρχουν δύο που να συμφωνούν; Και βέβαια υπάρχουν σε πολλές περιπτώσεις, ίσως δε και σε όλες τις περιπτώσεις. Πώς, λοιπόν, δεν κατορθώνουν πάντοτε να συμφωνήσουν; Επειδή είναι πολλές οι αιτίες της αποτυχίας. Ή επειδή πολλές φορές ζητούν ασύμφορα πράγματα. Και γιατί απορείς, αν αυτό συμβαίνει σε ορισμένους, κατά την στιγμή που και ο Παύλος το έπαθε αυτό, όταν άκουσε: «Ἀρκεῖ σοι ἡ χάρις μου· ἡ γὰρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται(:Σου είναι αρκετή η χάρις που σου δίνω. Διότι η δύναμή μου αναδεικνύεται τέλεια, όταν ο άνθρωπος είναι ασθενής και με την ενίσχυσή μου κατορθώνει μεγάλα και θαυμαστά)»;[Β΄Κορ.12,9]. Ή επειδή είναι ανάξιοι αυτών που άκουσαν αυτά, και δεν προσφέρουν αυτά που εξαρτώνται από αυτούς· ο Κύριος, όμως, θέλει αυτούς που είναι σαν εκείνους, και για τον λόγο αυτόν λέγει: «Από σας, τους εναρέτους, που η ζωή σας ομοιάζει με τη ζωή των αγγέλων».
Ή διότι εύχονται εναντίον εκείνων που τους έβλαψαν, επιδιώκοντας εκδίκηση και τιμωρία, πράγμα που δεν επιτρέπεται να γίνεται· διότι λέγει: «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς(:Εγώ όμως σας λέω να αγαπάτε τους εχθρούς σας, να εύχεσθε στον Θεό το καλό γι’ αυτούς που σας καταριούνται, να ευεργετείτε εκείνους που σας μισούν και να προσεύχεσθε για χάρη εκείνων που σας μεταχειρίζονται υβριστικά και περιφρονητικά και σας καταδιώκουν άδικα, ακόμη κι όταν ο διωγμός τους αυτός σας γίνεται για τις θρησκευτικές σας πεποιθήσεις)» [Ματθ.5,44].
Ή διότι, μολονότι αμάρτησαν, ζητούν έλεο χωρίς να μετανοήσουν, πράγμα που είναι αδύνατο να λάβουν, όχι μόνο αν αυτοί οι ίδιοι παρακαλούν, αλλά και αν ακόμη παρακαλούν υπέρ αυτών άλλοι, που έχουν μεγαλύτερη παρρησία προς τον Θεό, πράγμα που συνέβη να ακούσει και ο Ιερεμίας όταν προσευχόταν υπέρ των Ιουδαίων: «Καὶ σὺ μὴ προσεύχου περὶ τοῦ λαοῦ τούτου καὶ μὴ ἀξίου περὶ αὐτῶν ἐν δεήσει καὶ προσευχῇ, ὅτι οὐκ εἰσακούσομαι ἐν τῷ καιρῷ, ἐν ᾧ ἐπικαλοῦνταί με, ἐν καιρῷ κακώσεως αὐτῶν(: Κι εσύ, Ιερεμία, μην προσεύχεσαι και μη δέεσαι υπέρ του λαού αυτού και μην υψώνεις την φωνή σου, αναπέμποντας υπέρ αυτών ικεσία και προσευχή, διότι δεν θα σε ακούσω και δεν θα δεχθώ την προσευχή τους, ακόμη και όταν αυτοί με επικαλούνται και ζητούν την βοήθειά μου κατά την εποχή των συμφορών τους)» [Ιερ.11,14].
Αν, όμως, υπάρχουν όλα μαζί και ζητείς αυτά που σε συμφέρουν και κάνεις από μέρους σου όσα εξαρτώνται από σένα και κάνεις ζωή αποστολική και έχεις ομόνοια και αγάπη προς τον πλησίον σου, θα εισακουστούν οι παρακλήσεις σου· διότι ο Κύριος είναι φιλάνθρωπος.
Στη συνέχεια, επειδή είπε «παρὰ τοῦ πατρός μου (:από τον Πατέρα μου)», για να δείξει ότι και ο Ίδιος παρέχει τα αγαθά και όχι μόνον ο Πατέρας Του, πρόσθεσε: «Οὗ γάρ εἰσι δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν (:Όπου είναι δύο ή τρεις συναγμένοι για μένα και για σκοπούς σύμφωνους με το θέλημά μου, εκεί είμαι κι Εγώ μεταξύ τους, για να τους εισακούω, να τους εμπνέω, να τους οδηγώ και να τους προστατεύω)». Τι λοιπόν; Δεν υπάρχουν δύο ή τρεις συγκεντρωμένοι στο όνομά Του; Υπάρχουν μεν, αλλά σπανίως. Διότι δεν εννοεί απλώς την συγκέντρωση, ούτε αυτό μόνο επιζητεί, αλλά, όπως και προηγουμένως είπα, μαζί με αυτό θέλει κατεξοχήν και την άλλη αρετή· έπειτα δε και αυτή την ίδια την συγκέντρωση απαιτεί να γίνεται με κάθε προσοχή. Διότι και τα λόγια του αυτά έχουν την εξής σημασία: «Εάν κάποιος θέτει εμένα ως προϋπόθεση της φιλίας του προς τον πλησίον, θα βρίσκομαι μαζί του εάν είναι ενάρετος και προς τα άλλα». Σήμερα, όμως, βλέπουμε τους περισσότερους να έχουν άλλες αφορμές φιλίας. Ο μεν ένας αγαπά, επειδή αγαπάται· ο άλλος δε επειδή τιμήθηκε· ο άλλος, επειδή κάποιος τον βοήθησε σε κάποια κοσμική υπόθεσή του· ο άλλος, για κάποια άλλη παρόμοια αιτία· αλλά για να βρούμε κάποιον να αγαπά τον πλησίον του αληθινά εξ ονόματος του Χριστού και όπως πρέπει, είναι δύσκολο· διότι οι περισσότεροι συνάπτουν τις μεταξύ τους φιλίες από κοσμικές αφορμές.
Ο Παύλος, όμως, δεν αγαπούσε έτσι, αλλά για τον Χριστό· για τον λόγο αυτόν, αν και δεν αγαπιόταν τόσο όσο αγαπούσε, δεν διέλυσε την αγάπη, επειδή η αγάπη του είχε πολύ ισχυρή ρίζα. Σήμερα, όμως, δεν συμβαίνει το ίδιο, αλλά εάν εξετάσουμε τα πράγματα, θα βρούμε ότι τις περισσότερες φορές συνδέονται οι άνθρωποι με αφορμή την φιλία και όχι αυτήν την αγάπη. Και εάν κάποιος μου παρείχε αυτήν την δυνατότητα να κάνω αυτήν την εξέταση σε ένα τόσο μεγάλο πλήθος, θα ήταν δυνατόν να αποδείξω ότι οι περισσότεροι είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους εξ αφορμής κοσμικών υποθέσεων. Και αυτό αποδεικνύεται από τις αιτίες που δημιουργούν την έχθρα. Επειδή, δηλαδή, είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους εξαιτίας αυτών των ασήμαντων αφορμών, για τον λόγο αυτόν η σύνδεσή τους αυτή δεν είναι θερμή ούτε και συνεχής, αλλά μόλις παρουσιαστεί κάποια προσβολή, χρηματική ζημία, φθόνος, ματαιόδοξος έρωτας, και καθετί παρόμοιο, διακόπτει την αγάπη· διότι δεν βρίσκει πνευματική ρίζα. Καθόσον, εάν υπήρχε αυτή η πνευματική ρίζα, δεν θα ήταν δυνατόν κανένα από τα κοσμικά πράγματα να διαλύσει τα πνευματικά. Διότι η αγάπη που έχει ως αιτία τον Χριστό είναι σταθερή, αδιάσπαστη και άφθαρτη, και τίποτε δεν θα μπορέσει να την καταλύσει· ούτε συκοφαντίες, ούτε κίνδυνοι, ούτε θάνατος, ούτε τίποτε άλλο παρόμοιο. Αλλά και αν ακόμη, αυτός που αγαπά έτσι, πάθει αμέτρητα κακά, δεν θα διαλύσει την σύνδεσή του αυτήν, επειδή στηρίζεται σε αυτήν την βασική προϋπόθεση της αγάπης. Διότι εκείνος που αγαπά επειδή αγαπάται, και αν ακόμη του συμβεί κάτι το δυσάρεστο, διαλύει την αγάπη, ενώ εκείνος που είναι συνδεδεμένος εξαιτίας εκείνης της αγάπης του Χριστού, ποτέ δεν θα διακόψει την σύνδεσή του. Για τον λόγο αυτόν ο Παύλος έλεγε: «Ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει(: Η αγάπη ουδέποτε ξεπέφτει)» [Α΄Κορ.13,8].
Τι έχεις να πεις; Ότι σε υβρίζει μολονότι εσύ τον τιμάς; Το ότι θέλησε να σε σφάξει, ενώ εσύ τον ευεργετείς; Αλλά και αυτό σου γίνεται αφορμή να τον αγαπάς περισσότερο, αν τον αγαπάς εν ονόματι του Χριστού. Διότι εκείνα που γίνονται αίτια διαλύσεως της αγάπης για τους άλλους, αυτά για τους Χριστιανούς γίνονται αιτία αγάπης. Πώς; Πρώτον μεν ότι ο άνθρωπος αυτός γίνεται αιτία μισθών· δεύτερον, ότι αυτός που δείχνει τέτοιαν συμπεριφορά, έχει ανάγκη από μεγαλύτερη βοήθεια και περισσότερη ειδική φροντίδα. Για τον λόγο, λοιπόν, αυτόν, αυτός που αγαπά κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν εξετάζει γένος, ούτε πατρίδα, ούτε πλούτο, ούτε την αγάπη προς αυτόν, ούτε τίποτε άλλο παρόμοιο, αλλά και αν ακόμη μισείται, και αν ακόμη υβρίζεται, και αν ακόμη φονεύεται, εξακολουθεί να αγαπά, έχοντας ως ισχυρό στήριγμα της αγάπης του τον Χριστό· για τον λόγο αυτόν και μένει ακλόνητος, σταθερός, αμετακίνητος, έχοντας στραμμένη την προσοχή του στον Χριστό.
Διότι πράγματι ο Χριστός έτσι αγάπησε τους εχθρούς Του, τους αγνώμονες, τους υβριστές, τους βλασφήμους, αυτούς που Τον μισούσαν, αυτούς που δεν ήθελαν ούτε να Τον δουν, αυτούς που, αντί Αυτού, προτιμούσαν τα ξύλα και τους λίθους· αυτούς όλους τους αγάπησε και μάλιστα με τον υψηλότερο τρόπο της αγάπης, ώστε να μην είναι δυνατόν να ευρεθεί άλλη αγάπη μετά από αυτήν. Διότι λέγει: «Μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ (:Μεγαλύτερη αγάπη προς τους φίλους του κανείς δεν έχει απ’ αυτήν, δηλαδή από το να προσφέρει και να θυσιάσει την ζωή του για χάρη των φίλων του)» [Ιω.15,13]. Και γι’ αυτούς μάλιστα που Τον σταύρωσαν και διέπραξαν τόσα παράλογα εις βάρος Του, πρόσεχε πώς εξακολουθεί να επιδεικνύει την φροντίδα Του· καθόσον συνομιλεί με τον Πατέρα Του γι΄ αυτούς, λέγοντας: «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι (:Πατέρα μου, συγχώρεσέ τους˙ διότι είναι τυφλωμένοι από τα πάθη τους και δεν ξέρουν τι κάνουν)»[Λουκά 23,34]. Στη συνέχεια μάλιστα και τους μαθητές Του απέστειλε προς αυτούς.
Αυτήν, λοιπόν, την αγάπη ας επιδιώξουμε και εμείς, προς αυτήν ας στρέψουμε τα βλέμματά μας, ώστε γενόμενοι μιμητές του Χριστού, να επιτύχουμε και τα επίγεια αγαθά και τα μελλοντικά, με την χάρη και την φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλίες ΝΘ΄ και Ξ’ ,πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1990, τόμος 11Α, σελίδες 99-105 και 122-141 αντίστοιχα.
Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
